Speech burgemeester Wimar Jaeger
Speech burgemeester Wimar Jaeger,
Bijeenkomst Stichting Stolpersteine Zutphen 16 april 2024
Stolpersteine en de betekenis ervan in deze tijd
Lieve mensen, mooie inwoners van de gemeente Zutphen,
Voor de tweede keer spreek u toe aan de vooravond van het leggen van een aantal Struikelstenen. En de eerlijkheid is dat ik dat doe met een weer somberder blik dan afgelopen jaar.
We weten immers allemaal best dat we ons in een tijd bevinden die veel reden tot alarm geeft. Velen voelen zonder het hardop te zeggen soms de angst voor geweld dat we te vaak zien: geweld tussen staten, in de samenleving, op straat, in de taferelen van het dagelijks leven.
En dan denk ik bijvoorbeeld aan de verwoesting die we zien in Oekraïne, binnengevallen door Rusland, om het te onderwerpen en te annexeren. Of aan de afschuwelijke terroristische wreedheid van Hamas op 7 oktober tegen honderden weerloze kinderen, vrouwen, mannen en ouderen in Israël. En ook aan de reactie van de Israëlische regering, met een militaire actie die ook duizenden burgerslachtoffers maakt en vele mensen in Gaza dwingt hun huizen te verlaten.
Er ontspoort teveel in de wereld en ook in onze samenleving voel je de escalatie. Escalatie zo weten we allemaal mondt meestal uit in oorlog. En oorlog - elke oorlog - genereert 5 verschrikkingen. Het militaire geweld, de vervolging van specifieke groepen mensen, politieke onderdrukking, veel burgerslachtoffers door willekeur en bovendien uitbuiting van mensen.
En we weten ook dat het onmetelijke verdriet dat daardoor ontstaat tot minimaal 3 generaties nadat de conflicten zijn beëindigd, blijft bestaan.
Vanavond wil ik daarom benadrukken dat Stolpersteine niet alleen een herdenking zijn van mensen die tijdens de gruweldaden van het verleden werden vermoord, maar ook of misschien wel juist fungeren als een spiegel voor hedendaagse vraagstukken, waaronder het voortdurende antisemitisme.
Deze kleine gedenktekens leggen een direct verband tussen de geschiedenis van vervolging onder het naziregime en de vormen van discriminatie en haat die nog steeds bestaan. Een Stolperstein leggen is geen pro-Israël-daad, maar een ik-ben-tegen-haat-en-discriminatie-daad.
De doden die we herdenken bij elke Stolperstein, mogen niet voor niets zijn vermoord. Hun dood mag niet zinloos zijn. Daarom zijn de Stolpersteine meer nog dan een eerbetoon aan de dood, een dringende oproep voor het leven! In de context van het hedendaagse geweld bieden Stolpersteine een krachtige boodschap over de gevolgen van haat en de noodzaak van herinnering en waakzaamheid. Ze dienen als tastbare herinneringen aan individuele levens die door haat zijn vernietigd en benadrukken hoe belangrijk het is om actief te strijden tegen discriminatie en vooroordelen.
Stolpersteine zijn wat mij betreft een van de symbolen om actief te strijden tegen geweld en voor vrijheid, gelijkwaardigheid, een rechtvaardige rechtstaat, democratie en een vrije pers om onze democratie te bewaken. Elke Stolperstein is immers een educatief instrument dat helpt bij het opbouwen van bewustzijn over de geschiedenis en de gevaren van vergetelheid. Door voorbijgangers letterlijk te laten 'struikelen' over een Stolperstein, worden mensen gestimuleerd na te denken over het verleden en te reflecteren over hoe deze lessen toegepast kunnen worden in het bestrijden van hedendaagse vormen van haat.
Stolpersteine als brug tussen herinnering en actie, om te benadrukken, de geschiedenis niet alleen te herdenken maar juist te herinneren als een leidraad voor de toekomst, om een herhaling van dergelijke geschiedenissen te voorkomen.
Om vrede te bereiken is het niet genoeg om de wapens het zwijgen op te leggen. Het bouwen van vrede betekent vooral opvoeden voor vrede. En dat dienen we te doen in de gebaren en rituelen van het dagelijks leven. Het gaat hierbij om een vrede in de zin van ‘goed samenleven’. Elkaar respecteren, elkaars redenen erkennen. Bewust zijn dat alleen de vrijheid van de ander onze eigen vrijheid compleet maakt.
Vandaag de dag over vrede praten is geen abstracte goeddoenerij, idealistische woke, of politiek correct gedrag. Integendeel, het is het meest urgente gesprek dat we moeten voeren, als we een uitweg willen vinden uit een escalerende samenleving en een wereld op hol.
We leven in een tijdperk waarin we allemaal iets kunnen bijdragen aan meer tolerantie. Iets belangrijks kunnen doen. Met onze democratische waarden. Met de solidariteit waar we toe in staat zijn. Met actieve deelname aan het burgerleven en de samenleving van ons allemaal.
Solidariteit, vrijheid, gelijkheid, rechtvaardigheid, vrede: dat zijn de waarden die de basis leggen onder de grondwet van onze democratische samenleving. En dat zijn de waarden die we benadrukken bij elke Stolperstein die we leggen. Zodat we niet struikelen over elkaars meningen, maar opstaan en elkaar de hand reiken en elkaar tegemoetkomen.
Als we bereid zijn om naar de ander te luisteren zonder dat we het met die ander eens hoeven te zijn, ontstaat er ruimte voor de ander en daarmee voor jezelf om je vrij en veilig te voelen. Immers: Jij bent vrij als ik het ben; ik ben vrij als jij het bent.
Dames en heren, vrede neem je niet, maar vrede geef je. En dat is, wat mij betreft, de boodschap die bij elke Stolperstein hoort.