Spiegelstraat 25 a

Zutphen, 25 Tamuz 5781 ( 5 juli 2021 ).
 

Hier staan we bij het voormalige bovenhuis aan de Spiegelstraat 25a te Zutphen.
Hier worden vandaag twee struikelstenen gelegd voor Samuel Lipschits & Rebecca Lipschits Beezemer. Zij zijn vermoord door vergassing door Nazi-Duitsland.

Samuel & Rebecca Lipschits waren op 8 augustus 1906 getrouwd in Arnhem, de geboorte plaats van Rebecca waarna ze in Zutphen, de geboorteplaats van Samuel, zich gingen vestigen. Beiden waren redelijk op leeftijd destijds, Samuel 29 jaar en Rebecca 38 jaar.

Samuel was koopman / venter van herenkleding tot citrusfruit, net zoals zijn vader Meijer en zijn broers, Rebecca was zonder beroep. De concurrentie hier in Zutphen was hoog, het echtpaar ging reizen waar de handel hen heen bracht. Via verschillende steden in Brabant kwamen ze in Breda, daar werd hun dochtertje geboren, Sara heette ze, vernoemd naar de moeder van Samuel. Het geluk van een kind werd ze niet lang gegund, Sara werd maar 1 maand oud (23-07- 1908 / 18-08-1908), het echtpaar bleef daarna kinderloos.

Uiteindelijk kwamen ze terug naar Zutphen en vestigde zich nu voorgoed, hier in de Spiegelstraat op 25a, een bovenhuis gehuurd van de kippenfokker Garsen uit Warnsveld. Dit was de straat waar ook veel familieleden woonden en het was ook de deel van Zutphen waar veel arme joodse mensen woonden en handel dreven.

Dit gedeelte van de stad was voor de oorlog ‘het’ bruisende deel van de stad, hier werd het leven gevierd en geleden, hier werd gehost en dubbeltje-gedanst, hier was vermaak en vertier, hier kon je op zondag boodschappen doen omdat hier joodse winkels waren. Als je met de trein in Zutphen aankwam kwam je in dit deel de stad binnen. Als koningin Wilhelmina vanaf ‘t Loo naar Zutphen kwam, werd ze vanaf de Brugstraat hier ingehaald in een over de top versierde Barlheze. (in ‘t zutphens de Bálèzû).

3Vrijdag 10 mei 1940, een onomkeerbaar kantelpunt in het leven van Samuel & Rebecca Lipschits en van alle andere joodse Zutphenezen. Nederland is bezet door Nazi-Duitsland, een vijandig regime geholpen door andere sympathiserende stadsgenoten zorgde voor uitroeiing van het joodse volk! Het gevaar zat letterlijk om de hoek, het hoofdkwartier van de nazi’s zat in de Hollandse-tuin onder aan de Groenmarkt en de NSB zat in een geconfisceerd pand op de Zaadmarkt.

De anti-Joodse maatregelen gingen snel, uitsluiting van alles was het gevolg. Najaar 1942 kwam het bevel tot het joden vrij maken van Zutphen, nadat Samuel & Rebecca waren gesommeerd zich te melden voor transport naar werkkamp Westerbork, trokken ze op zondag 13 december hun voordeur achter zich dicht, om deze vervolgens nooit meer te openen! Aangekomen in werkkamp Westerbork bleek al snel dat bejaarden en kinderen niet efficiënt zijn. Het duurden dan ook niet lang dat werkkamp een doorgangkamp werd.

Een maand naar de aankomst in Westerbork werden Samuel & Rebecca op maandag 11 januari 1943 op transport gezet naar Auschwitz, drie dagen later direct naar aankomst op donderdag 14 januari 1943 zijn ze beiden vergast, vermoord door het Naziregime.
 

In opdracht Kampcommandant Gemmeker van Westerbork waren heel sadistisch emaillen borden op de treinwagons geplaatst met “WESTERBORK–AUSCHWITZ / AUSCHWITS-WESTERBORK” dit suggereerde dat de trein ook terug kwam.

Samuel werd 66 jaar, Rebecca werd 75 jaar.

Deze misselijke daad werd pas 8 jaar later erkent en zodanig opgenomen op 15 maart 1951 in de gemeentelijke (overlijdens) basis administratie. Van de ruim 640 Zutphense joden hebben er nog geen 50 mensen de sjoa overleeft. Voor Nederland geldt dat er ruim 102.000 joden zijn vermoord. Voor geheel Europa ruim 6 miljoen joden vermoord.

De keiharde werkelijkheid ging in de oorlog gewoon door. Van de bovenwoning aan de Spiegelstraat 25a kwam geen huurinkomsten meer binnen. De pandeigenaar, kippenfokker Garsen was op zoek naar een nieuwe huurder. Deze nieuwe huurder was mijn grootvader Lammert Fukkink(16-11-1913). Na de oorlog trouwde(12-06-1946) mijn opa met mijn oma Dirkje Johanna Scholten (23-05-1923). Mijn oma trok met haar zoontje, mijn ome-Henk(Wentink, 19-05-1942), een kind uit een eerder huwelijk, in bij haar nieuwe partner. Binnen dit huwelijk op spiegelstraat 25a werd mijn ome Hans(Fukkink, vanaf 2-04-1958 bij koninklijk besluit Kleingansey) in (2-10-)1946 geboren en mijn vader Geert(Fukkink) in (3-12)1948.

Mijn vader was de laatst geborenen op dit adres 25a. De panden werden medio jaren 50 verkocht aan de buurman drukkerij / uitgeverij Thieme, waarnaar Thieme deze panden in 1955 schonk aan de gemeente Zutphen. De panden werden onbewoonbaar verklaart en in de jaren 60 gesloopt. Enkel wat rest en getuigd zijn de contouren in de zijgevel wat thans het depot is van het archief van de gemeente Zutphen.

Deze buurt werd tot de dag van vandaag nooit meer het bruisende deel van de stad, de impact is nog altijd aanwezig en nu steeds meer zichtbaar door de struikenstenen.

Wij herdenken met deze twee struikelstenen Samuel & Rebecca Lipschits en alle andere Joodse mensen, Sinti en Roma die het terreur van Nazi-Duitsland niet overleefd hebben.

Peter A. Fukkink.