Barlheze 42

Verschillende familieleden Leeraar, Cohen en Weijel bewonen afgelopen eeuw Barlheze 42, het tegenwoordige 42a. Hartog Leeraar, (1854-1927), is koopman in manu- facturen. Met zijn vrouw Rebecca Kronenberg (1857-1929) heeft hij twaalf kinderen, waarvan er drie maar kort leven. Vier zonen worden ook koopman in manufacturen: Juda uit 1884 en zonen die naar Arnhem en Amsterdam vertrekken.

Hartog adverteert in 1919 met de tekst dat op dit ‘van ouds bekende adres echte Veenendaalsche sajet’ in allerlei kleuren te verkrijgen is. In 1921 pakt hij nog meer uit: zijde, Crêpe de Chine, zuiver wollen Voile, Turksche Mouseline voor een spotprijs en ook de nieuwste patronen, zowel in huis, als op de donderdagmarkt.

Na het overlijden van Rebecca bewonen Emma Leeraar en haar man, de hiervoor genoemde Isak Cohen het pand. In 1905, het jaar van hun huwelijk vestigt zij zich in Zutphen. In ieder geval in 1919 wonen ze nog in de Polsbroek. Isak is dan uitdrager. Ze krijgen zeven kinderen. Het gezin is liberaal Joods. Met hun enige ongetrouwde zoon Simon wonen ze tot april 1943 aan de Barlheze. Isak heeft hier een handel in boeken en antiquiteiten. Op 17 juni 1938 plaatst de dan 25-jarige Simon een advertentie in de Zutphensche Courant: ‘Voor vakkundige reparatie en stoffeerwerk aan alle soorten meubels is Uw adres S. Cohen. Barlheze 42, Meubelmaker Stoffeerder. Vraagt eens prijsopgave.’ In die tijd gebruikt Simon als werkplaats een van de achterste panden in de zogenaamde Verlengde Spiegelstraat, richting Berkel. Er bestaan nog meubels die Simon gemaakt heeft.

Vader Isak is in 1942 opgepakt en Simon kort daarna op zijn onderduikadres. Emma wil graag bij haar man zijn en is in april 1943 vrijwillig naar Westerbork gegaan. Een buurtgenoot herinnert zich: ‘Simon Cohen uit de Barlheze had een eigen timmerbedrijfje. Hij wist dat hij opgehaald werd, maar hij dacht dat ie zou moeten werken. Die heeft zich voor ie daar heen ging nog een paar stevige werkschoenen aangeschaft.’ 

Slechts drie kinderen overleven de oorlog. Genoemde Juda Leeraar, zoon van Hartog en Rebecca, huwt in 1908 Mina Cohen en ze gaan aansluitend wonen Rijkenhage 14, huidige nummer 18, waar zeven kinderen geboren worden. Zij hebben daar een handel in manufacturen onder de naam ‘De ongeregelde winkel´.

Bron: De Zutphense Kehille in het bijzonder

toespraak, uitgesproken door André Nijenhuis

Woensdag 9 April 2025.

Welkom allemaal, het doet ons goed dat jullie zijn gekomen.

Vandaag staan we stil bij het leven van Isak Cohen en Emma Leeraar, onze grootouders en hun zoon, onze oom,  Simon Cohen.

Ze woonden hier op nr 42, in een huis vol leven, boeken, gesprekken en liefde.

We herdenken hen, die hier zijn weggevoerd en vermoord tijdens de Holocaust, en brengen hun naam terug naar de plek waar ze ooit woonden en leefden.

Vandaag leggen we Stolpersteine voor Isak Cohen 67 jaar, Emma Cohen-Leeraar 61 jaar en Simon Cohen 31 jaar.

Zolang we hun naam blijven noemen worden ze niet vergeten!

Een kort overzicht van hun leven. ( wat wij weten)

Isak, onze grootvader, is een zoon van Salomon Cohen en Betje Leeraar. 

Hij trouwde 19 mei 1905, 29 jaar oud, met Emma Leeraar, dochter van Elias Leeraar en Sara Goudstein, 23 jaar oud, onze grootmoeder.

Isak en Emma, hielden hun Choppe,  (huwelijksplechtigheid) in de Synagoge te Zutphen.

Ze kregen zeven kinderen, te weten;

-Elias, Salomon, Betje, Simon, Saartje, Adéle, en Jaques. 3 van hen overleefden de oorlog.

De oudste zoon Elias heeft het kamp Amersfoort overleefd. Hij is nog als overlevende van de Shoah, voor het project USC Shoah Foundation Institute  van Steven Spielberg geïnterviewd.
 
Salomon is vermoord in Buchenwald,  Saartje in Auschwitz, en Simon in Blechhammer. 
Ook hun echtgenotes en kinderen zijn allen vermoord.

Saartje trouwde in Amsterdam met Joseph de Haan, helaas kon niemand van de familie daar aanwezig zijn, Joodse mensen mochten toen niet meer reizen.

De 2 dochters Betje en Adéle hebben ook regelmatig moeten onderduiken, maar zijn gespaard gebleven. Betje woonde in Dieren op een boerderij. 
Adele is mijn moeder, en ik wil hier toch noemen dat dit mede door de heldhaftige verzetsmensen is, die mijn (onze) moeder regelmatig waarschuwden voor de Duitse razia's in Warnsveld. Dat heeft ze mij verteld.   Zonder deze heldhaftige man, die in de straat woonde, was ik o.a. niet geboren.

De jongste zoon Jacques overleed al voor de oorlog, bijna 1 jaar oud.

Opa Isak is in 1942 opgepakt en Simon kort daarna op zijn onderduikadres. Oma Emma wilde graag bij haar man zijn en is vrijwillig naar Westerbork gegaan.

---

Het gezin van Isak en Emma was een warm Liberaal Joods gezin.

Met hun enige ongetrouwde zoon Simon wonen ze tot april 1943 hier aan de Barlheze 42.  Daarvoor hebben ze ook nog in de Laarstraat en de Polsbroek gewoond.

Isak is koopman en heeft hier in zijn winkel, een handel in boeken en antiquiteiten. 

Ook was Isak langere tijd voorzitter van de Zutphense Marktvereniging, hij moest dan ook advertenties opnemen en laten plaatsen in de krant. 

Samen met zijn vrouw Emma stonden zij ook met de boeken op de markt op de Schupstoel.

Emma was een lieve moeder en goede huisvrouw, kon heerlijk koken en stond bekend om haar gastvrijheid.

Salomon was de muzikant in de familie, hij speelde de klarinet en speelde ook in het Filharmonisch Radio Orkest.

Dochter Saartje speelde graag toneel en was dan ook lid van de toneelvereniging.

Simon was een sportman, hij bokste graag. Het was een handige jongen en had zijn eigen timmerbedrijfje. Hij was verloofd met Sientje Kellerman. 

Hij wist dat hij opgehaald werd, maar hij dacht dat ie zou moeten werken. 
Daarvoor heeft hij nog stevige werkschoenen aangeschaft.

Hij heeft ook verschillende meubels voor zijn zus Adéle gemaakt.

We waken voor grootouders die nooit terugkwamen. Voor de kinderen die geen toekomst kregen. 
En we waken voor de generaties van nu- die weer angst voelen, zich moeten verantwoorden, of zwijgen uit veiligheid.

Dan nu graag een moment stilte.

Antisemitisme is geen schaduw van vroeger. Het is hier. In woorden, in daden, op muren, op schermen, in harten. Het richt zich op mensen die niets anders willen dan leven, geloven, herinneren en zichzelf zijn.

Laten we blijven waken tegen het vergeten, tegen het wegkijken, tegen het herhalen van de geschiedenis.

Dank ook aan Hein-Willem Leeraar uit Friesland, die deze struikelstenen heeft aangevraagd. Dank voor jullie komst en wel thuis.