Elisabeth Henriëtte (Bertha) Levison-Levison

Elisabeth was getrouwd met Izak Levison, 'broodbakker' van beroep. Izak is in 1935 gestorven en ligt begraven in Zutphen. Elisabeth was een dochter van Jacob Levison, ook broodbakker en Naatje van Stratum. Elisabeth Levison-Levison was ondergedoken op een adres in Deventer, samen met nog vier andere mensen. Het onderduikgezin wilde op een bepaald moment van hen af, en een familielid gaf de vijf onderduikers daarom aan bij de politie. Op 15 augustus 1943 werd Elisabeth Levison-Levison gearresteerd.

Bron: 'Vogelvrij. De jacht op de joodse onderduiker', Sytze van der Zee, Amsterdam 2010.

David Levison is in 1871 bakker aan de Hospitaalstraat. Twee jaar later zit zijn bedrijf aan de Waterstraat. In 1898 is de bakkerij gevestigd aan Groenmarkt 34. Zijn zoon Izak woont dan aan de Rozengracht 18 en staat geregistreerd als ‘koopman’, maar hij gaat ook het vak van bakker uitoefenen.

Er wonen dan tegelijkertijd ook twee Levisons die handelen in lompen. In 1902 is er een ruil: Izak heeft zijn bedrijf aan de Groenmarkt en vader David betrekt Rozengracht 18 met zijn zonen Henri en Simon, respectievelijk koopman en bakker. David vraagt dat jaar aandacht voor niet alleen zijn bekwaamheden als confiseur en patiseur maar ook voor zijn restaurant aan de Rozengracht 18. Tevens biedt hij zich aan voor de verzorging van bruiloften en partijen door het hele land.

Na zijn dood in 1913 zet Izak de zaak aan de Rozengracht voort. In dat jaar komt er een heteluchtoven, in 1922 worden diverse elektrisch aangedreven machines geplaatst en twee jaar later breidt de bakkerij uit met activiteiten in het om de hoek gelegen pand Apenstert 15. ‘Ook des Zondags versch brood en gebak’.

In advertenties passeren veel lekkernijen: gemberbolussen, gevulde boterkoek, chocoladegebakjes met slagroom en aardbeien, roomsoesjes, moccanootjes enzovoort. In 1914 is er in Apeldoorn een tweede vestiging van de brood- en banketbakkerij, aan de Dorpsstraat 42. Er wordt verlof aangevraagd voor de verkoop van alcoholvrije drank.

In 1925 beroept de ‘gerenommeerde firma Levison, Cuisinier te Zutphen’ zich op een reputatie van veertig jaren als waarborg voor het correct uitvoeren van opdrachten voor bruiloften, feesten enzovoort. Izaks plotselinge overlijden in 1935 krijgt onder de kop ‘Een tragisch geval’ aandacht in het Nieuw Israelietisch Weekblad. Hij is in Amsterdam in het gebouw van ‘De Joodsche Invalide’ om over de opname van een hulpbehoevende te spreken en wordt daar plotseling onwel. ‘Na ongeveer een uur gaf hij den geest. De overledene was in de gemeente Zutphen zeer geacht. Als bakker en restaurateur onder rabbinaal toezicht genoot hij, zooals ook wijlen zijn vader, het volle vertrouwen van de opvolgende Opperrabbijnen en leeraren.’

Izaks zoon David, geboren 1901, is vervolgens de bakker van de Rozengracht. In de zaak staan zijn vrouw en zus Dina. Hij zelf bezorgt zijn waren met een transportfiets. Dit vervoermiddel wordt hem in de oorlog fataal door de onduidelijkheid of een transportfiets valt onder de maatregel tot inlevering van fietsen door Joden in augustus 1942. De zaak wordt herinnerd als mooi, schoon, personeel met hagelwitte schorten en met veel lekkers en koosjere waar.

Bron: Peter Kooij, De Zutphense Kehille in het bijzonder.