Laarstraat 85

Toespraak Zoni Weisz op 18 april 2023

Goedemorgen dames en heren,

Dat we vandaag hier in de Laarstraat bij nummer 85 samenzijn is voor mij, als enig overlevende van ons gezin, heel bijzonder maar ook emotioneel. We zijn hier vandaag bij elkaar omdat de heer Gunter Demmig vandaag struikelstenen (Stolpersteine) hier in de stoep zal aanbrengen.

Stolpersteine ter herdenking aan Marcus Abraham Menk en Klaartje Menk- Krukziener die hier woonde en in 1943 door de nazi’s zijn weggevoerd en vermoord.  Ook voor mijn vader, mijn moeder, mijn zusjes en broertje worden hier vandaag Stolpersteine gelegd.

Dames en heren, ik ben een Sinto. Tijdens de Duitse bezetting werden Sinti en Roma (in de volksmond zigeuners genoemd) op dezelfde basis vervolgd en vermoord als de Joden.

Ons gezin woonde destijds in een woonwagen zoals Sinti meestal deden. We leefde een nomadisch leven, trokken van de ene plaats naar de andere, maakte muziek en repareerde muziekinstrumenten. Tot begin 1943 de Duitse bezetter dit rondtrekken in een woonwagen verbood.

Mijn vader en moeder, mijn zusjes Rakli en Lena en pasgeboren broertje Emiel en ik, betrokken de leegstaande woning waar de familie Menk geleefd had. Waarschijnlijk wisten mijn ouders op dat moment niet wat er zich afgespeeld had hier in Laarstraat nummer 85.

Ik herinner me nog de eerste dag dat we hier introkken. Voor ons kinderen was het als een grote speeltuin. We waren gelukkig hier. Mijn vader deed hier zijn zaken en mijn moeder zorgde voor het gezin.  Ik herinner me nog als de dag van gisteren, dat we daar in de portiek van de winkel hiernaast zaten en speelden.  Destijds was het een speelgoedwinkel, en we keken verlekkerd naar al het moois in de etalage. Met mijn neefje ging ik vissen hier in het singel vlak bij de brug.  We waren een gelukkig gezin en hadden geen idee welke verschrikkingen ons boven het hooft hingen.

De nazi’s hadden in het diepste geheim een razzia voorbereid waarbij in heel Nederland alle Sinti en Roma gearresteerd moesten worden en op transport gezet naar Kamp Westerbork in afwachting van hun deportatie naar Auschwitz.

De zestiende mei 1944’s-Morgens vroeg werden mijn ouders en de kinderen van bed gelicht en op transport gezet naar kamp Westerbork. Dit gebeurede door de Nederlandse politie in opdracht van de Duitsers. Die dag de16e mei, was ik niet thuis. Ik logeerde bij mijn tante in Vorden en ik ben samen met haar gezin ondergedoken.

Drie dagen later werden wij ook gearresteerd en moesten op transport naar Westerbork. Mijn tante, haar gezin en ik zijn op een wonderbaarlijke manier ontsnapt aan deportatie naar Auschwitz. We hebben tot de bevrijding in 1945 in de onderduik geleefd. Helaas is ons gezin en veel andere familieleden met het zogenaamde “zigeunertransport” gedeporteerd naar Auschwitz en vermoord.

Ik dank burgemeester Jaeger en de gemeente Zutphen en het bestuur van de stichting Stolpersteine Zutphen, de heer Brus, die dit mogelijk hebben gemaakt.
 

Tot besluit mijn grote dank aan de heer Gunter Demmig die in heel Europa duizenden Stolpersteine heeft gelegd, die tezamen één groot kunstwerk vormen, ter herinnering aan al die mensen die de naziwaanzin niet overleefd hebben.

Abschließend gilt mein großer Dank Herrn Gunter Demmig, der in ganz Europa Tausende von Stolpersteinen verlegt hat, die zusammen ein großes Kunstwerk bilden, zum Gedenken an all jene Menschen, die den Nazi-Wahnsinn nicht überlebt haben.